Η 6η Μαρτίου έχει καθιερωθεί από το Υπουργείο Παιδείας ως Πανελλήνια Ημέρα κατά της σχολικής βίας και του εκφοβισμού.
Όλοι λίγο πολύ είμαστε εξοικειωμένοι με την έννοια του σχολικού εκφοβισμού, γνωστού και ως bullying. Είτε ως παιδιά θύτες, θύματα ή απλοί παρατηρητές, είτε και ως ενήλικες πια, βλέποντας τα δικά μας παιδιά να εμπλέκονται ή παρακολουθώντας στις ειδήσεις περιστατικά που μας κάνουν να σκεφτόμαστε, πως ο χώρος στον οποίο μας παρέχεται η δυνατότητα να κατακτήσουμε τη γνώση, την παιδεία, τη μόρφωση και την ολοκλήρωση μας σαν προσωπικότητες, καταντάει αρένα, όπου κάποιοι φέρονται με τόση σκληρότητα και απανθρωπιά.
Δεκαοχτώ χρόνια πέρασαν από τη σφαγή στο Λύκειο Columbine του Κολοράντο των ΗΠΑ, όπου δύο μαθητές άνοιξαν πυρ και σκότωσαν δώδεκα συμμαθητές τους κι έναν καθηγητή, τραυμάτισαν άλλους 21 μαθητές και έπειτα αυτοκτόνησαν. Μόλις δέκα από τη σφαγή με τους 32 νεκρούς και τους 17 τραυματίες στο Πανεπιστήμιο Virginia Tech, το 2007. Και αν αυτά μας φαίνονται σαν καταστάσεις πολύ μακρινές, που συμβαίνουν στους «τρελούς Αμερικάνους», δεν έχουμε παρά να θυμηθούμε τί συνέβη στη Γαλακτοκομική Σχολή Ιωαννίνων τον Φεβρουάριο του 2015. Τόσα πολλά περιστατικά, που σε άλλα δίνεται έκταση και σε κάποια όχι, άλλα έχουν τραγική κατάληξη και άλλα απλά αφήνουν αόρατα σημάδια, άλλα μαθαίνονται και άλλα τα κουβαλάνε μια ζωή οι εμπλεκόμενοι μέσα τους κρυφά, σαν ανοιχτή πληγή, που τους ορίζει και δεν τους αφήνει να ζήσουν όπως θα ήθελαν.
Τα ποσοστά λοιπόν του φαινομένου αυτού με τα χρόνια όλο και ανεβαίνουν και πραγματικά δεν δέχομαι να ακούω πια απόψεις του τύπου «έλα μωρέ, και όταν πηγαίναμε εμείς σχολείο γινόντουσαν αυτά, πάντα υπήρχαν οι νταήδες και τι έγινε;». Στην Ελλάδα του σήμερα, ένας στους τρεις μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης έχει πέσει θύμα σχολικού εκφοβισμού, ενώ ένας στους δύο μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης γίνεται μάρτυρας περιστατικών σχολικού εκφοβισμού. Και όταν μιλάμε για εκφοβισμό, για να γίνουμε συγκεκριμένοι και κατανοητοί, αναφερόμαστε σε :
- Σωματικό (σπρωξίματα, γροθιές, κλοτσιές, τσιμπήματα, δαγκωνιές κλπ)
- Λεκτικό (φραστικές επιθέσεις, προσβολές και απειλές, συστηματική χρήση υβριστικών εκφράσεων-παρατσούκλια, αγενή σχόλια και ειρωνεία)
- Εκφοβισμός με εκβιασμό (απόσπαση χρημάτων ή αντικειμένων εκβιαστικά)
- Κοινωνικός εκφοβισμός (προσπάθεια για κοινωνική απομόνωση του ατόμου, άσκηση επιρροής του «θύτη», ώστε να αποκλείσουν το άτομο από την παρέα και διάδοση κακόβουλων φημών – ισχύει κυρίως ανάμεσα στα κορίτσια)
- Πλέον ηλεκτρονικό (αποστολή υβριστικού ή απειλητικού υλικού μέσω κινητού ή ίντερνετ, χρήση και παραποίηση προσωπικών δεδομένων κλπ)
- Ρατσιστικό σε όλα τα επίπεδα και σεξουαλικό
Βλέπουμε λοιπόν ξεκάθαρα ότι ο σχολικός εκφοβισμός είναι ένα φαινόμενο σύνθετο, πολυεπίπεδο, που η πορεία του έχει ξεφύγει από την απλή πλάκα μεταξύ συμμαθητών εδώ και καιρό. Τί μπορεί λοιπόν να γίνει για να προστατευθούν τα παιδιά και να μη γίνουν έρμαια των ρόλων, που το περιβάλλον τους έχει διαλέξει γι’ αυτά; Το σχολικό πλαίσιο και η οικογένεια είναι οι δύο καταλυτικοί παράγοντες, που πρέπει να συνεργαστούν για να επιτευχθεί ο περιορισμός, αν όχι η εξάλειψη του φαινομένου.
Όσον αφορά τα ελληνικά σχολεία οι ελλείψεις του είναι γνωστές, αλλά προσωπικά θεωρώ ότι η νέα γενιά εκπαιδευτικών είναι εξαιρετικά μορφωμένα άτομα, με επίγνωση της σημερινής κατάστασης, εξειδικευμένες γνώσεις και κοινωνικές ευαισθησίες.
Παρόλα αυτά
- Η ανάγκη να ενταχθούν οι ψυχολόγοι στα ελληνικά σχολεία είναι επιτακτική, ώστε να υπάρξει ενσωμάτωση ευρείας κλίμακας υπηρεσιών ψυχικής υγείας και συμβουλευτικής στο χώρο των δημόσιων σχολείων.
- Πρέπει να εφαρμοστούν προγράμματα με στόχο την ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και της προσωπικής ανάπτυξης. Πρέπει να βοηθήσουμε τα παιδιά να συνειδητοποιήσουν τα θετικά τους χαρακτηριστικά, να αναγνωρίσουν και να αποδεχτούν τη φυσιολογικότητα των αδυναμιών και των δυνατοτήτων τους, γιατί μόνο αν αγαπήσουν και εκτιμήσουν τον εαυτό τους θα μπορέσουν να αποδεχτούν και τους άλλους.
- Η βελτίωση της ζωής των παιδιών θα επιτευχθεί, μέσω της ανάπτυξης της συνεργασίας ανάμεσα στο σχολείο και στις ομάδες/συλλόγους δασκάλων και γονέων. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει ένα κλίμα ενότητας ανάμεσα σ΄ αυτούς τους φορείς, ώστε τα παιδιά να νιώθουν ασφάλεια. Ότι υπάρχει ένας πυρήνας δυνατός και αξιόπιστος, που μπορούν να υπολογίζουν σε αυτόν, ώστε να τους βοηθήσει σε όποιο πρόβλημα αντιμετωπίζουν. Επιδιώξτε την ενεργό συμμετοχή σας ως γονείς σε τέτοιους συλλόγους. Μην απέχετε. Η παρουσία σας είναι πολύ σημαντική.
Για το τέλος άφησα κάτι, που αφορά αποκλειστικά τους γονείς. Αναφερθήκαμε πιο πάνω στο ότι πρέπει να ενισχύουμε την αυτοεκτίμηση των παιδιών. Η οικογένεια είναι αυτή, που θα δώσει τα εφόδια στο παιδί να νιώσει αξιόλογο, αποδεκτό και να διαμορφώσει έναν ισχυρό χαρακτήρα. Ένα χαρακτήρα, που δεν θα το οδηγήσει να γίνει θύτης, μειώνοντας τους αδύναμους, κρύβοντας την ανασφάλειά του πίσω από βρισιές, χτυπήματα και απειλές, αλλά ούτε και θύμα, βορά των νταήδων και παιδί που δε μπορεί να υποστηρίξει τον εαυτό του. Επίσης, δε θα γίνει άβουλο ον, απλός παρατηρητής. Όπως είπε και ο Βραζιλιάνος παιδαγωγός Paulo Freire,
«Όταν νίπτει κανείς τας χείρας του σε μια σύγκρουση μεταξύ ισχυρών κι αδυνάτων, δεν σημαίνει ότι μένει ουδέτερος. Σημαίνει ότι παίρνει το μέρος των ισχυρών.»
Να είστε δίπλα στα παιδιά σας. Παρατηρείστε οποιαδήποτε αλλαγή στη συμπεριφορά τους και συζητείστε μαζί τους. Να τους δίνετε ερεθίσματα και να περνάτε ποιοτικό χρόνο μαζί τους, περιορίζοντας τα βίαια ηλεκτρονικά παιχνίδια και ταινίες, που όλα τα παιδιά πια έχουν εύκολη πρόσβαση. Προσπαθήστε να αναπτύξετε τη συναισθηματική τους νοημοσύνη. Μάθετε τους να δίνουν έμφαση στις ικανότητες, που απαιτούνται για ποιοτική επικοινωνία, προσωπική υπευθυνότητα, αυτοεπίγνωση και αυτοαποδοχή. Μπορεί να μην είναι η ολοκληρωτική λύση του προβλήματος, αλλά είναι μια καλή αρχή.
ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ ΣΟΦΙΑ
Ψυχολόγος
MSc Κλινική και Κοινοτική Ψυχολογία
